Khi ngôn từ không đủ dùng – Tại sao ta nói hoài mà người vẫn không hiểu?

(NGÔN TỪ TIẾNG VIỆT - Bài 2)

Trong giao tiếp hằng ngày, không ít lần ta gặp cảm giác "nói mãi mà người ta không hiểu". Trách người không nghe, hay tại mình không đủ ngôn từ để diễn đạt cho đúng? Bài viết mở ra một góc nhìn về việc thiếu hụt vốn từ, tư duy từ vựng nghèo nàn dẫn đến lệch pha trong giao tiếp – một trong những nguyên nhân sâu xa của hiểu lầm, mâu thuẫn và bất lực trong nhiều mối quan hệ.

1. Sự mệt mỏi khi không ai hiểu mình

Có một dạng mỏi mệt không đến từ công việc, không từ chuyện riêng tư, mà từ cảm giác: mình đã cố nói hết lòng, mà người đối diện vẫn chẳng hiểu gì.
Không hiểu – không phải vì họ không muốn nghe, mà vì ta không đủ ngôn từ để vẽ nên suy nghĩ cho rõ ràng.

Một người ít vốn từ giống như người có cây cọ chỉ vẽ được nét thô. Trong khi điều cần nói lại là chuyện vi tế, cần sắc sảo, cần rõ ràng. Vậy là lời ra đến miệng đã méo mó, khiến người nghe không đón được ý trọn vẹn.

2. Lệch pha không phải do ác ý

Nhiều khi trong mâu thuẫn, ta trách người kia cố tình hiểu sai. Nhưng phần lớn, hiểu sai là do người nói không đủ khả năng khiến mình được hiểu đúng.
Ngôn từ không chỉ là nói sao cho hay, mà là nói sao cho người kia hiểu đúng cái mình nghĩ.
Thiếu năng lực này, cuộc đối thoại dù có thiện chí cũng rất dễ hóa thành hiểu lầm.

3. Tư duy không có ngôn từ như tay không bản đồ

Tư duy phức tạp, nhưng nếu không có ngôn từ đi kèm, thì chẳng khác gì có đường mà không có bảng chỉ dẫn.
Không phải ai cũng có khả năng hình dung ra cái người khác đang nghĩ. Cho nên nếu ngôn từ không đủ chi tiết, không đủ tinh tế, thì người nghe cũng không đủ thông tin để hiểu đúng.
Hệ quả là sự lạc nhau trong từng cuộc trò chuyện, từ bạn bè, đồng nghiệp đến người thân.

4. Tăng vốn từ là tăng khả năng gần lại

Một cuộc nói chuyện sâu sắc không thể hình thành trên nền từ vựng sơ sài.
Không cần dùng từ hoa mỹ, chỉ cần dùng từ đúng. Mà muốn đúng, phải có vốn.
Người nói ít từ thì ý nghĩ dễ đơn giản hóa, người nghe cũng vì thế mà hiểu lệch.
Muốn gần nhau hơn, không chỉ cần cảm xúc – mà cần ngôn từ đủ để bắc cầu cho cảm xúc ấy đi qua.

Chuyện “nói hoài không ai hiểu” không chỉ là chuyện cá nhân – nó phản ánh một lỗ hổng đang âm thầm lan rộng: năng lực sử dụng tiếng mẹ đẻ đang suy yếu dần theo thời gian.
Đừng để ta sống cả đời trong cảnh “nghĩ thì nhiều mà nói không ai hiểu”.
Ngôn từ là chiếc thuyền đưa tư tưởng sang bờ bên kia. Muốn được thấu hiểu, phải tập chèo.
Và tiếng Việt – chính là dòng nước đầu tiên ta cần học cách bơi qua.